در این راستا بازار رفت‌وآمد هیات‌های تجار خارجی به ایران بسیار گرم است. اما به‌طور حتم برقراری روابط تجاری دوکشور زیر سایه‌یی از پیشینه روابط سیاسی آنها رنگ به خود خواهد گرفت. از یک‌سو، اکنون بسیاری از فعالان اقتصادی به انتظار نشسته‌اند که ایران و امریکا پس از رفع تحریم‌ها برای روابط تجاری خود چه تصمیمی خواهند گرفت. ازسوی دیگر به دلیل وجود امکانات بسیار ارزنده در بازار ایران ازجمله نیروی انسانی جوان، منابع عظیم انرژی، موقعیت ژئواستراتژیک، امنیت و ثبات در کل منطقه و خطوط ارتباطی ریلی گسترده که چین و آسیای میانه را به دریای عمان متصل می‌کند، کشورهای بی‌شماری در پی برقراری مراودات تجاری با ایران هستند. در این‌باره یکی از مقامات اروپایی اعلام کرده است که می‌خواهیم شرکت‌هایمان قبل از امریکایی‌ها و چینی‌ها به ایران بروند.
برخی کارشناسان اقتصادی بر این باورند برقراری ارتباط تجاری با کشورهای مختلف پیش از اینکه رنگ و بوی سیاسی به خود بگیرد، باید با بررسی‌های همه‌جانبه درباره منافع اقتصادی ایران شکل گیرد. برخی دیگر نیز بر این باورند که روابط سیاسی و اقتصادی کشورها دو موضوع لاینفک است و نمی‌توان بدون نادیده گرفتن زمینه‌های سیاسی به سوی روابط اقتصادی گام برداشت. دراین میان پیش‌بینی احتمال برقراری ارتباط تجاری میان ایران و امریکا دشوارتر از سایر کشورها است. با توجه به پیشینه روابط سیاسی ایران- امریکا، تقویت روابط تجاری میان دوکشور به ملزومات متعددی نیاز دارد که تعریف دقیق موضع ایران در ارتباط تجاری با امریکا را دشوار می‌سازد. از یک‌سو گروهی از کارشناسان بر این باورند که برقراری روابط تجاری بدون پیش‌زمینه روابط سیاسی امکان‌پذیر نیست و ازسوی دیگر به زعم گروهی دیگر، مسائل سیاسی باید از روابط اقتصادی تفکیک شود. با این حال طی سال‌های تحریم و قطع ارتباط ایران و امریکا، روابط تجاری میان دوکشور به‌طور کامل متوقف نشده است که در این رابطه می‌توان به صادرات برخی اقلام ایرانی ازجمله فرش، به بازارهای امریکا اشاره کرد.
شاید اگر تجارت بین‌الملل ایران نیز از دیپلماسی ظریف تبعیت کند، بتوان با حفظ چارچوب‌های سیاسی روابط متعادل تجاری با امریکا برقرار کرد.
پیشینه روابط تجاری ایران و امریکا
برای اینکه بتوان آینده روابط تجاری ایران و امریکا را به درستی ارزیابی کرد، لازم است تا به گذشته این روابط نیز نگاهی اجمالی داشت. در این باره محسن بهرامی ارض اقدس رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات می‌گوید: در سال‌های گذشته هیچگاه روابط تجاری میان ایران و امریکا به‌طور کامل منقطع نشده است. زیرا همواره محصولاتی از ایران به امریکا همچون فرش صادر می‌شد. اما پس از شدت گرفتن قوانین تحریم‌ها و تحریم بانک مرکزی، نقل‌وانتقالات پول سخت و دایره روابط میان ایران و امریکا به حداقل ممکن کاهش یافت.
بهرامی ارض اقدس افزود: در همان روزهای اعمال تحریم‌های شدید علیه ایران توسط امریکا، چندین حوزه تجاری خارج از این دایره می‌توانست همچنان به فعالیت خود ادامه دهد. زیرا مشمول قوانین تحریم‌ها نبود به عنوان نمونه دارو، تجهیزات پزشکی و غذایی همچنان جزو آمار صادرات و واردات بین دو کشور محسوب می‌شد.
سرآغاز همکاری‌های جدید تجاری
وی با بیان اینکه ایران با تلاش و ارتقای سطح دانش در سال‌های تحریم توانست همچنان به فعالیت‌های اقتصادی خود ادامه دهد، افزود: برای دستیابی هرچه بهتر به دانش‌های روز دنیا نیاز است تا با ایجاد مراودات تجاری از دانش کشورهایی که وارد ایران می‌شوند، بهره‌مند شویم. بهرامی ارض اقدس با اشاره به صحبت‌های رییس‌جمهور مبنی بر شرایط اعلام آمادگی همکاری‌های تجاری ایران با امریکا تصریح کرد: بهتر آن است تا بتوانیم در زمینه جذب هیات‌های تجاری علاوه بر بحث سرمایه‌گذاری، در زمینه‌های افزایش دانش و تکنولوژی که به عنوان سرآغاز فصل جدیدی از روابط میان این دوکشور محسوب خواهد شد، به ایجاد ارتباط بیندیشیم. وی افزود: امریکایی‌ها و همچنین اروپایی‌ها در حوزه‌های متعدد دانش فنی، تکنولوژی و صنعت به دستاوردهای شایان توجهی رسیده‌اند. از این‌رو با نگرشی هدفمند و حفظ منافع ملی می‌توان به همکاری‌های سودمندی دست پیدا کرد.
ایجاد فضای رقابتی برای داوطلبان
رییس کمیسیون صادرات اتاق تهران به ایجاد فضای رقابتی در دوران پس ازتحریم چنین اشاره و اظهار کرد: حال با وجود روی آوردن کشورهای مختلف و همچنین کشورهایی که در سال‌های گذشته با ایران روابط تجاری داشته‌اند، همچون چین، روسیه، غرب و در راس آنها امریکا، می‌توان با ایجاد فضای رقابتی به نتیجه مطلوب دست پیدا کرد. با ایجاد چنین فضایی هریک از این کشورها که بتوانند چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی و قیمت ارزان‌تر، بهترین کالا و خدمات را به ایران عرضه کنند، در صدر این ارتباطات جای خواهند گرفت.
سیاست و تجارت لازم و ملزوم
با توجه به روابط تیره و تار ایران و امریکا طی سالیان گذشته اکنون برقراری روابط تجاری این دوکشور جدای از پیشینه مسائل سیاسی کمی دشوار به نظر خواهد رسید. در این رابطه بهرامی ارض اقدس معتقد است: روابط تجاری و سیاسی میان ایران و امریکا لازم و ملزوم یکدیگر هستند. اگر نتوانیم روابط سیاسی خوبی برقرار کنیم، به‌طور حتم در برقراری روابط اقتصادی نیز موفق نخواهیم بود. وی با بیان اینکه لازمه دستیابی به روابط و همکاری‌های تجاری، برقراری روابط سیاسی مناسب است، تصریح کرد: بدین ترتیب در فضای به وجود آمده می‌توان استفاده بهتری در زمینه‌های مختلف تجاری و اقتصادی برد. در این خصوص روابط میان دوکشور دربرخی از حوزه‌ها بسیار خوب و پیشگام و رو به جلو است. برای مثال می‌توان از اعزام تیم‌های ورزشی از ایران به امریکا و از امریکا به ایران اشاره کرد که نوید‌دهنده برقراری ارتباطات صلح‌آمیز است.
مانعی برای برقراری رابطه با امریکا نداریم
لازمه برقراری ارتباط میان ایران و امریکا برداشتن موانع موجود بر سر جاده این همکاری‌هاست. فریال مستوفی رییس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران در این زمینه بیان کرد: همان‌طور که رییس‌جمهور به این موضوع نیز اشاره داشت، یکی از علل عدم برقراری ارتباط میان ما و امریکا وجود موانعی بر سر راه این هدف است. در این رابطه ایران توانسته هرگونه محدودیت و مانعی را برطرف کند. اکنون امریکا نیز باید برای نیل به این خواسته به برداشتن موانع موجود که از طرف این کشور ایجاد شده، بپردازد. به عنوان نمونه می‌توان به عدم صدور مجوز شرکت‌های مختلف برای برقراری روابط تجاری و اقتصادی با ایران اشاره کرد.
مستوفی با بیان اینکه ایران هیچگاه چنین مشکلاتی را برای هیچ شرکتی مبنی بر عدم ایجاد رابطه با کشور امریکا ایجاد نکرده است، اظهار کرد: امریکا نه تنها محدودیت‌های داخلی برای شرکت‌های تجاری در ارتباط با ایران به وجود آورده است؛ بلکه موجب شده تا سایر کشورها نیز نتوانند روابط اقتصادی مطلوبی با ایران برقرار سازند. زیرا سایر کشورها درصورتی که دست همکاری به سوی ایران دراز می‌کردند، دیگر نمی‌توانستند با امریکا وارد مذاکره و همکاری شوند. بنابراین به ناچار روی به سوی این کشور می‌آوردند.
پازل روابط تجاری ایران و امریکا
بسیاری از فعالان اقتصادی چه در ایران و چه در امریکا به انتظار این نشسته‌اند که این دوکشور برای برقراری روابط تجاری و اقتصادی خود دست به چه تصمیمی خواهند زد. مستوفی در این باره معتقد است: ترسیم آینده روابط تجاری ایران و امریکا کمی دشوار است زیرا عوامل متعددی برای رسیدن به این رابطه دخیل هستند. وی با بیان اینکه بهتر است ایران روابط خود را تنها به کشور خاصی محدود نسازد، گفت: باید با دیدگاهی وسیع و نگرشی به آینده شاهد ایجاد فضای رقابتی میان تمام کشورهای داوطلب برقراری روابط اقتصادی با ایران باشیم. آنچه که برای ایجاد روابط تجاری میان دوکشور نیاز است، به‌طور حتم از دستان کوچک بخش خصوصی خارج است. بنابراین باید چشم انتظار به تصمیم‌های دولت در آینده نزدیک دوخت.
جدا‌سازی سیاست از تجارت
با وجود مخالفت‌های شدید برقراری روابط چه در ایران و چه در امریکا، عده‌یی نیز بر این باورند که با جدا‌سازی بحث سیاست از تجارت می‌توان به همکاری‌های تجاری قابل توجهی دست یافت. در این رابطه مستوفی با بیان اینکه برای ایجاد فضای مطلوب اقتصادی بهتر آن است بحث سیاست از تجارت جدا شود، تصریح کرد: با توجه به مخالفت‌های شدید در این زمینه، دولت یازدهم توانسته با تدبیر و عملکردی درست به جایی برسد که وزیر خارجه هر دوکشور بر سر یک میز به مذاکره بنشینند که شاید روزی حتی تصور این موضوع برای عده‌یی کمی دشوار به نظر می‌رسید. اکنون دولت با همین رویکرد می‌تواند دلواپسان برقراری ارتباط ایران با امریکا را به نحوی مدیریت کند تا با حفظ منافع ملی روابطی شایسته با تمامی کشورهای دنیا برقرار سازد.
وی با اشاره به اینکه برقراری ارتباط تجاری با امریکا به این معنا نیست که این کشور می‌تواند در مسائل سیاسی ایران دخالت کند، اظهار کرد: با کمرنگ نگاه داشتن هرچه بیشتر امور سیاسی در روابط اقتصادی می‌توان انتظار داشت نه تنها در بحث اقتصادی بلکه درحوزه‌های دانش و تکنولوژی بتوان به سطحی رسید که ایران شایسته آن است. با این حال رسیدن به روابط تجاری دلخواه مستلزم مدیریت صحیح هر دوکشور است.
برقراری ارتباط با امریکا یا اروپا؟
حال با توجه به حضور روزافزون هیات‌های تجاری کشورهای مختلف به ویژه اروپایی‌ها و اظهارنظر آنها مبنی بر پیشی گرفتن از شرکت‌های امریکایی، بهترین گزینه برای رسیدن به اهداف اقتصادی پیش‌روی ایران چیست؟ در این رابطه رییس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران معتقد است اینکه به‌طور خاص مشخص شود که ایران یا با اروپا یا با امریکا به مراودات تجاری دست پیدا کند، صحیح نیست.
مستوفی با بیان اینکه با ایجاد فضای رقابتی صحیح می‌توان به آنچه که در این راه منافع اقتصادی ایران را تامین می‌کند، دست به انتخاب زد، افزود: با نگاهی عمیق به توانمندی‌های هر کشوری در رشته‌ها و زمینه‌های متفاوت می‌توان انتظار داشت به اهداف اقتصادی مورد نظر دست یابیم.
با توجه به دریچه‌های نوین گشوده شده بر تجارت بین‌الملل ایران، استفاده هوشمندانه از فرصت‌های تجاری می‌تواند آینده روشنی را برای اقتصاد کشور رقم بزند. در این میان برقراری روابط تجاری با امریکا نیز تنها یکی از گزینه‌های ایران برای گسترش مناسبات اقتصادی است.